Kredyty hipoteczne we frankach szwajcarskich (tzw. kredyty frankowe) to temat, który od lat wzbudza emocje wśród polskich kredytobiorców, ekspertów finansowych oraz sądów. W latach 2000–2010 były szeroko oferowane przez banki w Polsce, a sposób ich udzielania oraz konsekwencje jakie z tego wynikły do dziś kształtują rynek finansowy i orzecznictwo sądowe. W tym przewodniku, bazując wyłącznie na opracowanych powiązaniach i relacjach wiedzy, przedstawiamy pełny obraz tego, które banki dawały kredyty frankowe, jakie były ich mechanizmy, zalety i ryzyka, a także skutki społeczne oraz prawne tego zjawiska.
1. Komercyjne banki udzielały kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich
W okresie największej popularności kredytów frankowych, czyli mniej więcej latach 2005–2010, to właśnie banki komercyjne pełniły główną rolę w udzielaniu kredytów indeksowanych lub denominowanych do franka szwajcarskiego. Był to czas rosnącej popularności tego rozwiązania w Polsce.
2. Zakres oferty kredytów frankowych w Polsce
Kredyty frankowe były szeroko oferowane przez liczne banki działające na terenie Polski już od początku lat 2000-tych. Ich prawdziwy rozkwit przypadł jednak na lata 2005-2010, kiedy to produkt ten był często promowany jako korzystniejszy od kredytów złotówkowych.
- Większość dużych banków komercyjnych posiadała w swojej ofercie kredyty frankowe.
- Niejednokrotnie były one przedstawiane jako rozwiązanie preferencyjne dla osób o niższej zdolności kredytowej w złotówkach.
- Banki udzielały różnych wariantów kredytów frankowych: zarówno denominowanych, jak i indeksowanych do kursu franka szwajcarskiego (CHF).
3. Mechanizm kredytów frankowych: denominacja i indeksacja
Kredyty frankowe udzielane przez banki były skonstruowane w jeden z dwóch sposobów:
- Kredyt denominowany w CHF – kwota kredytu ustalana była w frankach szwajcarskich, a wypłacana w PLN według kursu banku.
- Kredyt indeksowany do CHF – kwota kredytu wyrażona była w PLN, ale sama spłata była przeliczana według kursu franka obowiązującego w danym dniu.
Oba modele wiązały się z koniecznością przeliczeń walutowych – nie tylko przy wypłacie kredytu, ale także przy spłacie każdej raty.
4. Podwójny kurs przy przeliczaniu kredytu - wpływ na wysokość rat
Bardzo istotną cechą ofert bankowych był tzw. podwójny kurs walutowy:
- Przy udzieleniu kredytu: bank stosował kurs kupna franka szwajcarskiego.
- Przy spłacie raty: naliczany był kurs sprzedaży (zazwyczaj wyższy) tej waluty.
Tego rodzaju konstrukcja powodowała, że różnica kursowa bezpośrednio wpływała na koszt kredytu oraz realną wysokość spłacanych rat.
5. Popularność kredytów frankowych w finansowaniu nieruchomości
W latach 2006-2008 kredyty frankowe były jednym z najczęściej wybieranych sposobów finansowania zakupu mieszkań oraz domów w Polsce. Dostępność tych kredytów pozwalała na realizację marzeń o własnym domu czy mieszkaniu dla szerokiego grona społeczeństwa.
6. Ryzyko kredytów frankowych
Rodzaj ryzyka | Opis |
---|---|
Ryzyko walutowe | Związane z wahaniami kursu franka szwajcarskiego – wzrost kursu CHF powodował wzrost raty kredytu i całego zobowiązania w PLN. |
Ryzyko stopy procentowej | Kredyty frankowe zależne były również od zmieniających się stóp procentowych obowiązujących w Szwajcarii. |
Niedostateczna informacja o ryzykach walutowych ze strony banków była istotnym problemem – wielu kredytobiorców nie miało pełnej świadomości możliwych konsekwencji zmian kursowych.
7. Kogo zachęcano do kredytów frankowych?
Banki prowadziły politykę aktywnego promowania kredytów frankowych, zachęcając m.in. osoby, które nie miały wystarczającej zdolności kredytowej, aby uzyskać kredyt złotówkowy, do sięgania po kredyty walutowe. Wynikało to z faktu, iż początkowo niższe raty w CHF pozwalały na wyliczenie wyższej zdolności kredytowej przy tych produktach.
8. Niedostateczna informacja o ryzyku walutowym
Jednym z kluczowych problemów było to, że banki nie przekazywały klientom pełnej i szczegółowej informacji o ryzykach związanych z kredytami frankowymi, szczególnie w zakresie:
- ryzyka wzrostu kursu CHF,
- możliwego istotnego wzrostu salda zadłużenia,
- zmiany wysokości rat na skutek kursów walutowych.
9. Skutki toksycznych kredytów - procesy sądowe i interwencje prawne
Kredyty frankowe, nasilone przez abuzywne zapisy w umowach (czyli postanowienia niedozwolone), były przedmiotem licznych pozwów sądowych wobec banków. Wielu kredytobiorców walczyło o uznanie swoich umów za nieważne lub domagało się unieważnienia niedozwolonych postanowień umownych.
- Procesy sądowe masowo rozpoczęły się po gwałtownym wzroście kursu CHF.
- Podstawą była m.in. nieprawidłowa informacja o ryzyku walutowym i stosowanie przez banki niejasnych mechanizmów przeliczania kursów walut.
- W sprawę zaangażowały się sądy powszechne i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).
10. Prawo do unieważnienia umowy i zwrotu nadpłat
Wyroki sądów, w tym także orzeczenia TSUE, przyznały kredytobiorcom frankowym prawo do:
- Unieważnienia umowy kredytowej niezgodnej z prawem lub zawierającej klauzule abuzywne,
- Ubieganiu się o zwrot nadpłat powstałych w wyniku stosowania niekorzystnych mechanizmów przeliczania kursów.
W praktyce oznacza to, że wielu byłych i obecnych klientów banków może dochodzić na drodze sądowej lub w ramach ugód zwrotu nieprawidłowo pobranych przez bank pieniędzy.
11. Obecna sytuacja - kredyty frankowe już nie są udzielane
Na podstawie doświadczeń z konfliktów sądowych i zmian w podejściu do ryzyk kredytowych, od kilku lat żadna instytucja finansowa działająca w Polsce nie udziela nowych kredytów hipotecznych indeksowanych, czy denominowanych w frankach szwajcarskich.
- Trwa wygaszanie ofert kredytów frankowych.
- Banki koncentrują się na rozwiązywaniu sporów z dotychczasowymi klientami.
12. Możliwości ugód z bankami dla ""frankowiczów""
Kredytobiorcy, którzy nadal posiadają kredyty frankowe, mogą obecnie negocjować z bankami warunki spłaty, zawierać ugody i ustalać rozwiązania polubowne, które mogą okazać się korzystniejsze niż wieloletnie spory w sądach.
13. Podsumowanie: które banki dawały kredyty we frankach i czym się charakteryzowały?
Kredyty frankowe były szeroko dostępne w ofercie banków komercyjnych w Polsce w latach 2005–2010. Kluczowe cechy i skutki tego zjawiska to:
- Szeroka dostępność kredytów frankowych w głównych bankach komercyjnych.
- Oferowanie dwóch głównych rodzajów – kredyty denominowane i indeksowane do CHF.
- Stosowanie podwójnego kursu przy wypłacie i spłacie rat.
- Niedostateczne informowanie klientów o ryzykach walutowych.
- Ryzyka: wzrost zadłużenia wraz ze wzrostem kursu CHF oraz zmienne stopy procentowe.
- Konsekwencje społeczne i prawne: tysiące procesów sądowych i orzeczenia sprzyjające kredytobiorcom.
- Obecne możliwości negocjowania ugód lub unieważniania umów kredytowych przez frankowiczów.
- Ostateczne wycofanie kredytów frankowych z rynku polskiego.
Kredyty frankowe na trwałe zapisały się w historii polskiego rynku finansowego jako przykład złożonego produktu finansowego, którego popularność, a następnie negatywne skutki, doprowadziły do istotnych zmian w prawie, orzecznictwie i podejściu do ochrony konsumenta na rynku bankowym.
Jak dochodzić zwrotu pieniędzy z kredytu frankowego – kroki prawne